اصطلاحات تخصصی در حمل‌ و نقل بین‌ المللی

راهنمای جامع اصطلاحات تخصصی در حمل‌ و نقل بین‌ المللی

حمل‌ونقل بین‌المللی، یکی از ارکان کلیدی تجارت خارجی و زنجیره تأمین جهانی است. شناخت دقیق اصطلاحات تخصصی این حوزه، به‌ویژه برای تجار و بازرگانان، امری ضروری برای کاهش خطا، تسریع فرآیندهای گمرکی، بهبود مذاکرات بین‌المللی و مدیریت حرفه‌ای واردات و صادرات است. در این مقاله، شرکت راگا تجارت شرق با تکیه بر تجربه خود، مفاهیم کلیدی حمل‌ونقل بین‌المللی را با زبانی ساده و دقیق شرح می‌دهد.

بارنامه‌ها و اسناد حمل

بارنامه FBL (FIATA Bill of Lading):

این سند توسط فورواردرهای عضو سازمان بین‌المللی FIATA صادر می‌شود و هم‌زمان هم سند مالکیت کالا و هم قرارداد حمل محسوب می‌شود. از آن بیشتر در حمل‌های ترکیبی (دریایی–زمینی یا ریلی) استفاده می‌شود.

بارنامه TBL (Through Bill of Lading):

بارنامه‌ای که کل مسیر حمل کالا، حتی با چند وسیله مختلف (مثلاً کشتی و کامیون) را تحت پوشش قرار می‌دهد. این سند مالکیت کالا را در تمام مسیر حمل حفظ می‌کند.

بارنامه AWB (Air Waybill):

بارنامه‌ای غیرقابل معامله است که توسط شرکت‌های هواپیمایی صادر می‌شود. این سند فقط نمایانگر قرارداد حمل هوایی بوده و سند مالکیت کالا محسوب نمی‌شود. اطلاعاتی مثل نام فرستنده، گیرنده، نوع و وزن کالا در آن ذکر می‌شود.

MAWB (Master Air Waybill):

بارنامه اصلی هوایی که توسط شرکت هواپیمایی برای یک محموله کلی صادر می‌شود و شامل چند فرستنده یا گیرنده می‌تواند باشد.

HAWB (House Air Waybill):

بارنامه‌ای که فورواردر برای هر خرده‌بار صادر می‌کند. معمولاً در حمل هوایی گروهی یا کانسولی استفاده می‌شود.

MBL (Master Bill of Lading):

بارنامه اصلی در حمل دریایی که توسط خط کشتیرانی صادر می‌شود. این سند برای ترخیص کالا ضروری است و مالکیت کالا را نشان می‌دهد.

HBL (House Bill of Lading):

بارنامه‌ای که فورواردر برای مشتری صادر می‌کند. نشان‌دهنده قرارداد بین گیرنده و فورواردر است و معمولاً در حمل و نقل فورواردری کاربرد دارد.

Surrender BL:

در این روش، فرستنده بارنامه را به شرکت حمل بازمی‌گرداند و کالا در مقصد بدون ارائه نسخه فیزیکی بارنامه تحویل گیرنده می‌شود.

Telex Release:

روش دیگری برای آزادسازی کالا بدون نسخه کاغذی بارنامه. در این حالت، خط کشتیرانی پیام الکترونیکی برای تحویل محموله صادر می‌کند.

Switch Bill of Lading:

بارنامه‌ای جدید که برای تغییر اطلاعات گیرنده یا مقصد در مسیر حمل صادر می‌شود. این ابزار در شرایط خاص تجاری یا برای حفظ محرمانگی کاربرد دارد.

اسناد تجاری و گمرکی

اینویس (Invoice):

فاکتور فروش رسمی که شامل مشخصات کامل کالا، قیمت، شرایط پرداخت، نام خریدار و فروشنده است. این سند پایه محاسبه مالیات و تعرفه گمرکی است.

پکینگ لیست (Packing List):

فهرستی از کالاهای داخل بسته‌بندی شامل تعداد، وزن، ابعاد و نحوه چیدمان. این سند برای تطبیق فیزیکی کالا در گمرک اهمیت دارد.

گواهی مبدا (Certificate of Origin):

سندی که کشور تولید یا منشأ کالا را مشخص می‌کند. برای بهره‌مندی از تعرفه‌های ترجیحی و توافق‌نامه‌های تجاری الزامی است.

گواهی بهداشت (Health Certificate):

ویژه محصولات کشاورزی، غذایی یا دارویی است و مطابقت کالا با استانداردهای بهداشتی کشور مقصد را تأیید می‌کند.

گواهی بازرسی (Inspection Certificate):

توسط شرکت‌های مستقل بازرسی صادر می‌شود و صحت کیفیت، کمیت و ویژگی‌های کالا را بر اساس قرارداد تأیید می‌کند.

اظهارنامه گمرکی (Customs Declaration):

فرمی که کلیه مشخصات کالا در آن ثبت می‌شود تا ترخیص از گمرک با دقت و سرعت انجام شود.

EX1 / Export Declaration:

سندی که خروج کالا از اتحادیه اروپا را تأیید می‌کند. آغازگر مراحل صادرات یا ترانزیت است.

T1:

سند ترانزیت کالا در داخل اتحادیه اروپا که اجازه حمل بدون پرداخت مالیات و عوارض گمرکی تا مقصد نهایی را می‌دهد، این سند برای کالاهایی صادر می شود که از کشور های خارج از اتحادیه اروپا به کشور های داخل اتحادیه اروپا وارد می شوند.

HS Code:

کد بین‌المللی شناسایی کالا که برای تعیین تعرفه‌ها، مالیات‌ها و ضوابط گمرکی استفاده می‌شود.

روش‌های حمل و اصطلاحات عملیاتی

FTL (Full Truck Load):

ارسال محموله به‌صورت اختصاصی با یک کامیون. این روش برای حمل بارهای سنگین یا حجیم به‌صرفه‌تر و سریع‌تر است.

LTL (Less Than Truck Load):

حمل خرده‌بار که محموله‌ی چند فرستنده در یک کامیون ترکیب می‌شود. گزینه‌ای اقتصادی برای بارهای کوچک‌تر.

FCL (Full Container Load):

بارگیری کامل یک کانتینر توسط یک فرستنده. مناسب برای بارهای با حجم زیاد یا حساس.

LCL (Less than Container Load):

بارگیری بخشی از یک کانتینر برای خرده‌بار. مقرون‌به‌صرفه در حجم کم ولی با زمان تحویل بیشتر.

گروپاژ (Groupage):

ترکیب بار چندین مشتری در یک حمل مشترک، مخصوصاً در مسیرهای ثابت یا منطقه‌ای.

انبارداری (Warehousing):

نگهداری موقت کالا با امکاناتی مانند بسته‌بندی مجدد، کنترل موجودی و تحویل زمان‌بندی‌شده.

کراس استافینگ (Cross Stuffing):

انتقال مستقیم کالا از یک وسیله حمل به دیگری بدون ورود به انبار. باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه انبارداری می‌شود.

لشینگ (Lashing):

بستن و محکم‌سازی کالا در وسیله حمل با استفاده از طناب، تسمه یا ابزار مخصوص برای جلوگیری از جابه‌جایی در طول مسیر.

ترانشیپمنت (Transshipment):

انتقال کالا در یک بندر واسط از یک وسیله حمل به وسیله دیگر، زمانی که حمل مستقیم ممکن نیست.

کالای خطرناک (Dangerous Goods):

موادی که ممکن است قابل اشتعال، سمی، خورنده یا خطرناک برای انسان و محیط زیست باشند. حمل این کالاها با مقررات سخت‌گیرانه انجام می‌شود.

فریت (Freight):

اصطلاح کلی برای حمل بار، به‌ویژه در حمل هوایی یا دریایی. همچنین به حمل بارهای شخصی با هواپیما گفته می‌شود.

مفاهیم هزینه و زمان در حمل‌ و نقل

دموراژ (Demurrage):

هزینه‌ای که در صورت تأخیر در تخلیه کالا یا بازگرداندن کانتینر بیش از مدت مجاز (فری‌تایم) دریافت می‌شود.

فری‌تایم (Free Time):

مدتی که شرکت حمل به‌صورت رایگان برای تخلیه یا بازگرداندن کانتینر در نظر می‌گیرد. پس از این مدت، هزینه‌های اضافی اعمال می‌شود.

وزن خالص (Net Weight):

وزن خالص کالا بدون احتساب بسته‌بندی، پالت یا کانتینر.

وزن ناخالص (Gross Weight):

وزن کل کالا به‌همراه بسته‌بندی، پالت، یا هر نوع لوازم جانبی حمل.

ETD (Estimated Time of Departure):

زمان تقریبی خروج کالا یا وسیله حمل از مبدأ.

ETA (Estimated Time of Arrival):

زمان تقریبی ورود کالا یا وسیله حمل به مقصد.

فناوری و خدمات مکمل در حمل‌ و نقل

EDI (Electronic Data Interchange):

سیستمی برای تبادل الکترونیکی اطلاعات بین شرکت‌ها که دقت، سرعت و امنیت در گردش اسناد را افزایش می‌دهد.

مانیفست (Manifest):

فهرستی رسمی از کلیه اقلام بارگیری‌شده در یک وسیله حمل که به گمرک ارائه می‌شود.

MSDS (Material Safety Data Sheet):

برگه اطلاعات ایمنی کالاهای خطرناک که شامل خطرات، روش‌های حمل، اقدامات ایمنی و دستورالعمل‌های اضطراری است.

(واگذاری ترخیصیه / ای پی ال )EPL :

واگذاری ترخیصیه الکترونیکی که با ثبت یک‌باره تمام اطلاعات کالا در سایت گمرک، فرایند ترخیص را سریع‌تر و آسان‌تر می‌کند.

نقش واسطه‌ها در حمل بین‌ المللی

NVOCC (Non-Vessel Operating Common Carrier):

شرکتی که بدون مالکیت کشتی، خدمات حمل دریایی ارائه داده و بارنامه صادر می‌کند و صرفا مالک کانتینر می باشد.

فورواردر (Forwarder):

واسطه‌ای بین فرستنده و شرکت‌های حمل که خدماتی مثل رزرو حمل، صدور اسناد، مشاوره گمرکی و پیگیری وضعیت بار را ارائه می‌دهد.

کریر (Carrier):

شرکت‌هایی که کامیون و ناوگان حمل زمینی تحت پوشش دارند.

اطلاعات کلیدی درج‌ شده در بارنامه

Shipper (فرستنده):

شخص یا شرکتی که کالا را برای حمل تحویل می‌دهد و مسئول شروع فرآیند حمل است.

Consignee (گیرنده):

شخص یا شرکتی که کالا به او تحویل داده می‌شود. این فرد یا شرکت مجاز به دریافت کالا در مقصد است.

Notify Party (طرف اطلاع‌رسانی):

شخص یا سازمانی که باید هنگام ورود کالا به مقصد از رسیدن آن مطلع شود. ممکن است با گیرنده متفاوت باشد و در فرآیند ترخیص یا تحویل نقش داشته باشد.

Prepaid (پرداخت‌شده در مبدأ):

نشان می‌دهد که هزینه حمل توسط فرستنده و پیش از حرکت کالا پرداخت شده است.

Collect (پرداخت در مقصد):

نشان می‌دهد که هزینه حمل در مقصد و توسط گیرنده پرداخت خواهد شد.

Description of Goods (شرح کالا):

شرح کامل و دقیق کالا، شامل نوع، جنس، کاربرد یا هر ویژگی مرتبط که برای گمرک، ترخیص یا حمل اهمیت دارد.

Marks and Numbers (علائم و شماره‌ها):

علائم شناسایی، کدها یا شماره‌هایی که روی بسته‌ها درج می‌شود تا در طول حمل، تشخیص و تطابق کالا آسان‌تر صورت گیرد.

Port of Loading – POL (بندر بارگیری):

بندری که کالا از آنجا بارگیری و حمل آغاز می‌شود. مبدا حمل دریایی در بارنامه مشخص می‌شود.

Port of Discharge – POD (بندر تخلیه):

بندری که کالا در آن تخلیه می‌شود. این بندر معمولاً مقصد دریایی بارنامه محسوب می‌شود.

اسناد حمل جاده‌ای و ترانزیت

CMR (Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road):

سندی است که در حمل بین‌المللی کالا توسط کامیون صادر می‌شود و قرارداد حمل بین فرستنده و حامل را مشخص می‌کند. این سند اطلاعاتی مانند مشخصات کالا، مسیر حمل و مسئولیت‌ها را ثبت می‌کند.

TIR Carnet:

یک سند ترانزیتی بین‌المللی است که امکان عبور کالا از چند کشور بدون باز کردن محموله و پرداخت عوارض گمرکی در هر کشور را فراهم می‌کند. این سند تحت قرارداد TIR مدیریت می‌شود و حمل جاده‌ای بین‌المللی را تسهیل می‌کند. کارنه تیر می‌تواند ۴، ۶، ۱۴ یا ۲۰ وله باشد که بسته به مسیر و تعداد کشورهای عبوری متفاوت است.

جمع‌بندی

تسلط بر اصطلاحات تخصصی حمل‌ونقل بین‌المللی نه‌تنها یک مزیت رقابتی است، بلکه برای پیشگیری از مشکلات حقوقی، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش دقت عملیاتی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود. شرکت راگا تجارت شرق با تیمی مجرب و دانش فنی روز، آماده ارائه مشاوره تخصصی و خدمات جامع لجستیکی به تجار و شرکت‌های بازرگانی می‌باشد.