طبقه بندی کالاهای خطرناک، نمادها و نکات ایمنی در حمل و نقل
راهنمای جامع طبقه‌بندی کالاهای خطرناک و نمادهای هشداردهنده
حمل و نقل کالاهای خطرناک بخشی بسیار حساس از زنجیره تأمین بین‌المللی است که نیازمند رعایت دقیق استانداردهای ایمنی و آگاهی کامل از طبقه‌بندی‌ها، رنگ‌ها و نمادهای هشداردهنده می‌باشد. شناخت صحیح این موارد به تجار، شرکت‌های بازرگانی و فعالان حوزه لجستیک کمک می‌کند تا ضمن رعایت قوانین، ریسک‌های حقوقی، مالی و جانی را به حداقل برسانند.
شرکت راگا تجارت شرق با سال‌ها تجربه در حوزه حمل و نقل بین‌المللی، در این مقاله به‌صورت جامع به معرفی طبقه‌بندی کالاهای خطرناک، استانداردهای رنگ‌ها و نمادها، و نکات کلیدی مرتبط می‌پردازد.
تعریف کالاهای خطرناک
کالاهای خطرناک (Dangerous Goods) به موادی اطلاق می‌شود که در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، می‌توانند به سلامت انسان، محیط زیست یا اموال آسیب وارد کنند. این دسته شامل موادی نظیر مواد شیمیایی، مواد منفجره، گازها، مایعات قابل اشتعال، مواد رادیواکتیو و موارد مشابه می‌شود.
طبقه‌بندی کالاهای خطرناک بر اساس سیستم جهانی (GHS) و کد IMDG
کالاهای خطرناک در قالب ۹ کلاس اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که هر کلاس شامل گروه‌های خاصی از مواد است. این طبقه‌بندی با هدف ایجاد هماهنگی بین‌المللی و تسهیل حمل و نقل ایمن طراحی شده است:
کلاس ۱: مواد منفجره
ویژگی: قابلیت انفجار یا انتشار سریع گاز
رنگ و نماد: زمینه نارنجی با تصویر موج انفجار
نمونه‌ها: دینامیت، مواد آتش‌زا
-
1.1:
ویژگی: مواد منفجره با خطر انفجار دسته‌جمعی
رنگ و نماد: زمینه نارنجی با موج انفجار بزرگ
نمونه: دینامیت با انفجار گسترده
-
1.2:
ویژگی: مواد منفجره با خطر پرتاب قطعات ولی بدون خطر انفجار دسته‌جمعی
رنگ و نماد: زمینه نارنجی با موج انفجار کوچکتر
نمونه: برخی مهمات نظامی
-
1.3:
ویژگی: مواد منفجره با خطر آتش‌سوزی و انفجار جزئی
رنگ و نماد: زمینه نارنجی با ترکیبی از شعله و موج انفجار
نمونه: آتش‌بازی‌ها
-
1.4:
ویژگی: مواد منفجره با خطر کم یا ناچیز
رنگ و نماد: زمینه نارنجی کم‌رنگ‌تر با موج انفجار ساده
نمونه: مواد منفجره بسته‌بندی شده با محافظ
-
1.5:
ویژگی: مواد بسیار حساس با خطر انفجار دسته‌جمعی کم
رنگ و نماد: زمینه نارنجی با نماد مخصوص مشابه 1.1
نمونه: موادی که حساسیت کمی دارند
-
1.6:
ویژگی: مواد بسیار حساس که احتمال انفجار دسته‌جمعی ندارند
رنگ و نماد: زمینه نارنجی بدون نماد انفجار
نمونه: مواد منفجره با حساسیت بسیار پایین
کلاس ۲: گازها
ویژگی: گازهای تحت فشار که ممکن است قابل اشتعال، غیرقابل اشتعال یا سمی باشند
-
2.1:
رنگ و نماد: زمینه قرمز با نماد سیلندر گاز
نمونه: پروپان، بوتان (گازهای قابل اشتعال)
-
2.2:
رنگ و نماد: زمینه سبز با نماد سیلندر گاز
نمونه: نیتروژن، آرگون (گازهای غیرقابل اشتعال و غیرسمی)
-
2.3:
رنگ و نماد: زمینه سفید با نماد سیلندر گاز
نمونه: کلر، آمونیاک (گازهای سمی)
کلاس ۳: مایعات قابل اشتعال
-
ویژگی: مایعات با نقطه اشتعال پایین
-
رنگ: قرمز
-
نماد: شعله
کلاس ۴: جامدات قابل اشتعال، مواد خودواکنش‌دهنده و مواد خطرناک در تماس با آب
-
4.1:
ویژگی: مواد جامد قابل اشتعال
رنگ و نماد: زمینه قرمز با خطوط سفید مورب و نماد شعله
نمونه: گوگرد، فسفر قرمز
-
4.2:
ویژگی: مواد خودواکنش‌دهنده
رنگ و نماد: زمینه قرمز و سفید با نماد شعله
نمونه: برخی ترکیبات شیمیایی حساس به دما
-
4.3:
ویژگی: مواد خطرناک در تماس با آب که گاز قابل اشتعال تولید می‌کنند
رنگ و نماد: زمینه آبی با نماد شعله و نماد آب
نمونه: سدیم، پتاسیم
کلاس ۵: مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی
-
5.1:
ویژگی: مواد اکسیدکننده که باعث تقویت احتراق می‌شوند
رنگ و نماد: زمینه زرد با نماد شعله بالای دایره
نمونه: نیترات‌ها
-
5.2:
ویژگی: پراکسیدهای آلی، مواد خودتخریبی با خاصیت اکسیدکنندگی
رنگ و نماد: زمینه زرد با نماد شعله بالای دایره و علامت اضافی
نمونه: پراکسیدهای آلی
کلاس ۶: مواد سمی و عفونی
-
6.1:
ویژگی: مواد سمی
رنگ و نماد: زمینه سفید با نماد جمجمه و استخوان ضربدری سیاه
نمونه: سیانیدها
-
6.2:
ویژگی: مواد عفونی که شامل عوامل بیماری‌زا می‌شوند
رنگ و نماد: زمینه سفید یا قرمز با نماد زیستی (میکروب)
نمونه: ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا
کلاس ۷: مواد رادیواکتیو
-
ویژگی: دارای تابش یونیزه‌کننده
-
رنگ: ترکیب زرد و سفید
-
نماد: علامت سه‌پره رادیواکتیو
کلاس ۸: مواد خورنده
-
ویژگی: موادی که موجب خوردگی بافت‌های زنده یا فلزات می‌شوند
-
رنگ: ترکیب سیاه و سفید
-
نماد: قطره خورنده روی دست و فلز
کلاس ۹: سایر مواد خطرناک
-
ویژگی: شامل مواد با خطرات متفرقه مانند باتری‌های لیتیومی
-
رنگ: سفید یا متغیر
-
نماد: بسته به نوع ماده متفاوت است
نمادها و رنگ‌ها، استانداردهای بین‌المللی هشدار
-
رنگ‌ها: هر کلاس، رنگ مشخصی دارد که فوراً نوع خطر را نشان می‌دهد. به‌طور مثال، قرمز نشان‌دهنده خطر آتش‌سوزی و نارنجی بیانگر مواد منفجره است.
-
نمادها: تصاویر گرافیکی ساده و بین‌المللی مانند شعله، جمجمه، سیلندر گاز و پرتو رادیواکتیو که بدون نیاز به ترجمه، پیام هشدار را منتقل می‌کنند.
-
شکل برچسب: عمدتاً به شکل مربع مورب (الماس شکل) یا هشت‌ضلعی طراحی شده و روی بسته‌بندی‌ها نصب می‌شود.
اطلاعات تکمیلی برچسب‌ها
-
شماره UN: شماره چهار رقمی بین‌المللی جهت شناسایی دقیق مواد خطرناک، حیاتی برای حمل و نقل و مدیریت شرایط اضطراری
-
شرح ماده: نام دقیق یا فرمول شیمیایی
-
هشدارهای ویژه: مانند دمای نگهداری، محدودیت‌های حمل، یا تجهیزات ایمنی مورد نیاز
نکات مهم درباره MSDS (برگه اطلاعات ایمنی مواد)
MSDS یا برگه اطلاعات ایمنی مواد، سندی است که توسط تولیدکننده یا تأمین‌کننده ارائه می‌شود و شامل اطلاعات زیر است:
-
ترکیب شیمیایی
-
خطرات فیزیکی، شیمیایی و زیست‌محیطی
-
اقدامات احتیاطی
-
نحوه مقابله با نشت، آتش‌سوزی یا تماس مستقیم
-
تجهیزات حفاظتی موردنیاز
این برگه باید همراه محموله‌های کالاهای خطرناک به تیم‌های حمل و نقل و انبارداری تحویل داده شود.
اهمیت آشنایی با نمادها و رنگ‌ها برای تجار و شرکت‌های بازرگانی
-
رعایت مقررات: پیشگیری از جریمه‌های قانونی و تأخیر در ترخیص
-
ایمنی پرسنل: جلوگیری از بروز حوادث برای کارکنان
-
مدیریت ریسک: کاهش خسارات مالی، حقوقی و زیست‌محیطی
-
بهینه‌سازی زنجیره تأمین: تسهیل حمل و نقل و نگهداری با رعایت الزامات بین‌المللی
نقش شرکت راگا تجارت شرق در حمل و نقل کالاهای خطرناک
شرکت راگا تجارت شرق با بهره‌گیری از تیمی متخصص و آشنا با جدیدترین استانداردهای بین‌المللی، آماده ارائه خدمات ایمن، دقیق و سریع در زمینه جابجایی انواع کالاهای خطرناک می‌باشد. ما با آموزش مستمر پرسنل و به‌کارگیری شیوه‌های نوین حمل و نقل، تضمین می‌کنیم که محموله‌های مشتریان با بیشترین سطح ایمنی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقصد برسند.
جمع‌بندی
شناخت کامل طبقه‌بندی کالاهای خطرناک و آشنایی با رنگ‌ها و نمادهای هشداردهنده، یکی از ارکان حیاتی در حمل و نقل ایمن، قانونی و حرفه‌ای در تجارت بین‌الملل به‌شمار می‌رود. رعایت این الزامات نه تنها مانع بروز حوادث و خسارات جبران‌ناپذیر می‌شود، بلکه موجب تسریع روند ترخیص و بهبود روابط تجاری نیز خواهد شد.